Brytyjski, amerykański, kanadyjski, australijski, szkocki, walijski, irlandzki, nowozelandzki, południowoafrykański, a także pidżyny i kreole - aż tyle odmian języka angielskiego można wyróżnić. Którego zatem warto się uczyć?
Brytyjska odmiana języka angielskiego jest używana na Wyspach
Brytyjskich, a dokładniej na terenie Anglii. Ta odmiana języka
angielskiego miała do 1960 roku swoją standardową wymowę, zwaną RP
(Received Pronunciation), która była wzorowana na wymowie większości
wykształconych Anglików, którzy uczęszczali do szkół.
Obecnie istnieje w
Anglii tendencja do używania regionalnych dialektów pod warunkiem ich
zrozumienia dla ludzi ich nie używających. Główną rzeczą, dzięki której
można rozróżnić między sobą akcenty jest inna wymowa tych samych
dźwięków. W Anglii współcześnie istnieją trzy grupy dialektów: północna,
środkowa i południowo-zachodnia.
Amerykańska odmiana języka angielskiego jest używana na terenie Stanów
Zjednoczonych Ameryki Północnej. W tej odmianie wyróżniamy dodatkowo także dialekty: wschodnie,
południowe i ogólne (General American).
Największe różnice między
amerykańskim angielskim a brytyjskim angielskim dają się zauważyć w
intonacji i akcencie, ale także w wymowie niektórych wyrazów (np.
can't). Te dwie odmiany różnią się od siebie głównie dlatego że
amerykańska odmiana języka angielskiego jest bardziej konserwatywna od
brytyjskiej i zachowała wiele cech archaicznych z wczesnego języka
nowoangielskiego z XVII wieku przypominając w pewnym stopniu wymowę z
elżbietańskiej Anglii.
Amerykanie sami chcieli zresztą mieć język
różniący się od brytyjskiego języka angielskiego już w XVIII wieku
(wszyscy wtedy niewątpliwie nienawidzili Brytyjczyków). Sam Noah
Webster, twórca pierwszego amerykańskiego słownika językowego twierdził,
że niepodległy naród musi mieć własny system językowy, tak samo jak
musi mieć własny rząd.
Kanadyjska odmiana języka angielskiego jest używana w Kanadzie,
oczywiście obok języka francuskiego będącego w użyciu w prowincji
Quebec. Kanadyjski angielski jest bardzo podobny do brytyjskiego
angielskiego, ale bardzo różni się od amerykańskiego angielskiego,
zwłaszcza w pisowni. Stało się tak, ponieważ Kanada, jako była kolonia
brytyjska zachowała język angielski
używany w Wielkiej Brytanii i w całym Imperium brytyjskim.
Pierwszy
premier Kanady, Sir John A. Macdonald, wyraził się jasno, że angielski
używany w Kanadzie musi być taki sam jak w innych częściach Imperium.
Ta tradycja jest dalej dosyć żywa w Kanadzie, chociaż trzeba wspomnieć,
że amerykański angielski miał wpływ na wymowę i użycie kanadyjskiego
angielskiego.
W tej chwili w Kanadzie prowadzone są akcje, aby nie
ulegać wpływom językowym amerykańskiego angielskiego i zachować swoją
odrębność.
Australijska odmiana języka angielskiego, jak sama nazwa wskazuje, jest
używana w Australii. Nie należy jej jakkolwiek mylić z odmianą używaną w
Nowej Zelandii. Te dwie odmiany różnią się od siebie. Australijski
angielski w bardzo wielu rzeczach jest podobny do odmiany brytyjskiej
jakkolwiek istnieje parę rzeczy, w których wykazuje podobieństwo do
odmiany amerykańskiej. Istnieje też spora ilość zapożyczeń z języków
Aborygenów.
Są to głównie nazwy roślin i zwierząt, a także nazwy
miejscowe, ale nie ogólne wyrazy używane w codziennym języku.
Australijski angielski wpływa też na odmianę brytyjską, gdyż Brytyjczycy
uznają większość dystynktywnych cech australijskiej odmiany za swoje
rodzime, nie różniące się od ich własnej odmiany.
Szkocka odmiana języka angielskiego jest używana w Szkocji. Nie należy
jej wszakże mylić ze szkockim gaelickim, który jest językiem celtyckim
używanym już przez bardzo niewielu ludzi na północy Wysp Brytyjskich.
Szkocka odmiana języka angielskiego (trzeba wspomnieć, że niektórzy
językoznawcy traktują to jako odrębny język, a nie odmianę angielskiego)
wytworzyła się z języka Sasów, którzy uciekli po 1066 roku (najazd
normański) na północ do Szkocji.
Odmiana ta charakteryzuje się bardzo
dużą liczbą zapożyczeń leksykalnych z języków celtyckich oraz
specyficznym akcentem i wymową.
Walijska odmiana języka angielskiego używana jest w Walii.
Charakteryzuje się ona przede wszystkim dużą melodyjnością w porównaniu z
innymi odmianami (spowodowane jest to melodyjnością rodzimego
celtyckiego języka walijskiego). Słowa są też zazwyczaj akcentowane w
inny sposób niż w brytyjskiej odmianie.
Występuje też sporo zapożyczeń z
języka walijskiego, który jest dalej używany przez dużą część
społeczeństwa (jest używany w szkołach, publikowana jest w tym języku
lokalna prasa i nawet znaki są dwujęzyczne). W Walii ogólnie występuje
kampania na rzecz odrodzenia języka walijskiego, ale angielski dalej
pozostaje tam językiem oficjalnym obok walijskiego, który nota bene jest
jednym z najstarszych języków europejskich.
Irlandzka odmiana języka angielskiego jest używana w Irlandii. Głównie w
Irlandii Północnej, autonomicznej części Zjednoczonego Królestwa.
Odmiana ta zwana jest także Hiberno-angielski (Hibernia to dawna nazwa
Irlandii). Pisownia i gramatyka jest ogólnie taka sama jak w odmianie
brytyjskiej, ale język mówiony wykazuje kilka cech charakterystycznych.
Jedną z nich jest brak w tej odmianie odpowiedzi typu "tak" i "nie"
("yes", "no"), co jest spowodowane tym, że języki celtyckie (a właciwie
irlandzki, który obok angielskiego jest w użyciu w Irlandii) nie
posiadają jednego wyrazu na odpowiedź aprobującą i negującą. Słownictwo
tej odmiany wykazuje też wiele wpływów rodzimego języka irlandzkiego z
grupy języków celtyckich. Trzeba też wspomnieć, że język irlandzki ma
pierwszeństwo przed angielskim, zwłaszcza w Republice Irlandii.
Nowozelandzka odmiana języka angielskiego używana jest w Nowej Zelandii.
Ogólnie odmiana ta jest bardzo podobna do odmiany australijskiej (ze
względów położenia geograficznego Australii i Nowej Zelandii) i z tego
też względu przeważa słownictwo podobne do brytyjskiego angielskiego
raczej niż do amerykańskiego.
Występuje też dużo zapożyczeń z języka
rodowitych Maorysów, głównie określenia na faunę i florę oraz wszelkie
inne związane ze środowiskiem. Także podstawowe zwroty w języku Maorysów
są rozpoznawane przez Nowozelandczyków, ale nie używane w potocznej
mowie.
Nowozelandzka odmiana języka angielskiego jest niewątpliwie
najbardziej upodobniona, z wszystkich odmian pozaeuropejskich do
brytyjskiej odmiany chociaż ostatnio zaczyna ulegać wpływom
australijskiej i amerykańskiej odmiany.
Południowoafrykańska odmiana języka angielskiego jest używana w
Republice Południowej Afryki (RPA). Jakkolwiek w ortografii i gramatyce
ludzi wykształconych, południowoafrykański angielski jest identyczny z
brytyjskim, tak rozwinęły się dosyć duże różnice w słownictwie.
Istnieje
bardzo duża liczba zapożyczeń z germańskiego języka Afrikaans (język
holenderski, który rozwinął się w Afryce) oraz z rodzimych języków
afrykańskich. Ważny jest także fakt, że południowoafrykańska odmiana
angielskiego to język ojczysty jedynie dla 40% białych mieszkańców RPA i
nielicznej liczby czarnych mieszkańców państwa.
Pozostali mieszkańcy używają języka Afrikaans.
Pidżyn "oznacza (...) określony typ języków powstałych w trakcie
europejskiej ekspansji politycznej i handlowej na Dalekim Wschodzie w
XIX w. Języki te stanowią mieszaninę, głównie języka angielskiego z
chińskim lub z językami Melanezji.
Cechują je znaczne uproszczenia
leksykalno-gramatyczne języka angielskiego, które miały rzekomo ułatwić
Europejczykom kontaktowanie się z ludnością tubylczą. Do głównych języków
pidżyn należą melanezyjski i chiński pidżyn angielski. (...) Z biegiem
lat wszelkie odmiany pidżyn przekształcają się w osobne języki, rządzące
się własnymi prawami. (...)" (Szulc, 1997)
Kreolskie języki natomiast to "warianty takich języków jak francuski,
hiszpański, portugalski i angielski, powstałe na opanowanych przez
państwa kolonialne terytoriach zamorskich. Ich podstawę stanowią języki
europejskich kolonizatorów z pewną domieszką języków tubylczych.(www.nauka-jezykow.pl)
Foto: leistungen.city-map.de
poleca:
